روانشناسی بازار ارزهای دیجیتال یک تئوری است که در طی آن وضعیت احساسی شرکت کنندگان، در حرکات یک بازار تأثیر می گذارد. این تئوری یکی از مباحث اصلی اقتصاد رفتاری‌است که عوامل مختلف را قبل از‌گرفتن تصمیمات اقتصادی بررسی‌می کند.
بسیاری بر این باورند که احساسات، اصلی ترین عامل تحرک در یک بازار می باشند و این که نوسانات احساسات سرمایه گذاران، عاملی است که چرخه بازار روانی را ایجاد می کند. به طور خلاصه روانشناسی بازار بیان می کند که وقتی سرمایه گذاران و تجار نسبت به عملکرد یک پروژه و یا یک بازار احساس خوبی دارند، بازار مذکور به طور مداوم پیشرفت کرده و قیمت آن بالا می رود که در دنیای رمز ارزی، به آن بازار گاوی و یا bull market می گویند.
بنابراین روانشناسی کلی یک بازار تشکیل شده‌است از دیدگاه و احساسات تک تک معامله گران و یا میانگینی از دیدگاه تمام سرمایه گذاران و تجار. حال دقیقاً مانند هر گروهی، هیچ نظر واحدی نمی تواند بر نظر سایرین غلبه داشته باشد و بدین ترتیب براساس روانشناسی بازار، قیمت دارایی ها نسبت به میانگین احساسات شرکت کنندگان دائماً در حال تغییر است. در عمل، هنگامی که یک بازار صعود می کند، احتمالاً دلیلش را می توان بهبود نگرش سرمایه گذارانو شرکت کنندگان نسبت به آن بازار دانست. در چنین شرایطی با نگرش مثبت شرکت کنندگان، تقاضا بالا رفته، عرضه پایین آمده و درنتیجه قیمت آن بازار به کلی بالا‌می رود.
تغییر احساسات در طی چرخه بازار
روانشناسی بازار صعودی:
تقریباً تمام بازارهای مالی حداقل یک چرخه صعودی و نزولی را طی می کنند. وقتی یک بازار در حالت صعودی قرار می گرد، فضای آن بازار پر از سه احساس اعتقاد، مثبت اندیشی و طمع است و این احساسات را می توان عاملان اصلی فعالیت یک بازار دانست.
حال با بالا رفتن قیمت یک بازار احساسات مثبت به آن افزایش یافته که این امر باعث فاز بعدی رشد آن می شود. پس از این فاز معمولاً حس طمع بر بازار غلبه کرده و باعث می شود تا سرمایه گذاران; بدون منطق عمل کرده و بدون در نظرگیری ارزش واقعی بازار، دارایی ها را خریداری کنند. چرا که در این حالت مطمئن هستند که بازار همچنان روبه افزایش خواهد بود.
در مرحله ای احساس طمع به سایر احساسات دیگر غلبه می کند. قیمت همچنان بالا‌رفته و نقطه ای تشکیل‌می دهد که در روانشناسی بازار به آن نقطه حداکثر ریسک گفته‌می شود. در این نقطه دارایی های بازار به تدریج به فروش می رسند و این مرحله همچنین به عنوان نقطه توزیع نیز شناخته می شود.
با این حال بسیاری از بازارها به دلیل ایجاد اختلالات در توزیع دارایی ها، در این نقطه شروع به نزول می کند.
روانشناسی بازار نزولی:
هنگامی که بازار از نقطه توزیع گذشته و شروع به نزول می کند روحیه سرخوشی سرمایه گذاران به امید و دلخوشی تبدیل می شود. چرا که سرمایه گذاران نمی خواهد باور کنند که روند صعودی تمام شده‌است.
پس از این مرحله، با کاهش قیمت ها، احساسات به سرعت به سمت منفی شدن سوق داده‌می شوند. این احساسات منفی شامل سه احساس اضطراب، انکار و ترس است. در این نقطه اضطراب این گونه توصیف می شود که سرمایه گذاران این سؤال را می کنند که چرا قیمت ها با افت مواجه‌شده اند؟
سپس احساس انکار شروع به ظهور کرده و سرمایه گذاران سعی می کنند با این توجیه که دیگر برای فروش دیر است، به این امید که بازار صعودی باز خواهد گشت، دارایی های خود را نگه داری می کنند. حال با کاهش مداوم قیمت ها و افزایش موج فروش، احساسات ترس و وحشت بر بازار غالب می شود. این مرحله همچنین به مرحله کاپیتالاسیون نیز معروف است.
سرانجام با کاهش ناپایداری و تثبیت قیمت های بازار، مرحله نزولی متوقف‌شده که این مرحله، نقطه خرید و جمع آوری نام‌دارد. نقطه خرید ارز دیجیتال و جمع آوری عموماً کمی پیش از ظهور دوباره احساسات سرخوشی و امید شکل می گیرد.
استفاده سرمایه گذاران از روانشناسی بازار
با فرض اینکه نظریه روانشناسی بازار در تمام موارد قابل اعتماد است، درک آن به سرمایه گذاران کمک می کند تا در مواقع مطلوب، به بازار ورود و یا از آن خارج شوند.
نظریه روانشناسی بازار به طور کلی یک تئوری ضد تولید است. بدین معنی که بر اساس این نظریه، بهترین فرصت های مالی در زمانی رخ می دهد که بازار در نقطه نزول است و افراد احساس ناامیدی می کنند.
در مقابل بیشترین ریسک برای ورود به یک بازار در زمانی است که اکثر شرکت کنندگان آن بازار احساس سرخوشی و اعتماد به نفس می کنند. بنابراین بسیاری از سرمایه گذاران با علم بر نظریه روانشناسی بازار سعی می کنند تا به منظور ورود و خروج به بازار مراحل چرخه بازار را به خوبی بررسی کنند.
در حالت ایده آل، سرمایه گذاران با بررسی چرخه، در هنگام احساس ترس افراد، وارد بازار شده و در هنگام احساس طمع آن ها، از بازار خارج می‌شوند. هر چند که در عمل شناختن این نقاط کار آسانی به نظر نمی رسد.
روانشناسی بازار و تجزیه و تحلیل فنی
با نگاهی به چرخه های قبلی بازار می توان به راحتی تشخیص داد که روانشناسی بازار چه تغییراتی را در پلت فرم مورد نظر ما ایجاد کرده است. تجزیه و تحلیل داده‌های قبلی می‌توانند به وضوح سود آور بودن اقدامات ما را تعیین‌کنند.
هر چند که درک این موضوع که بازار مورد نظر ما در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارد کار دشواری بوده و پیش بینی آینده، حتی دشوارتر از آن. با این حال بسیاری از سرمایه گذاران با استفاده از تحلیل تکنیکال TA سعی در پیش بینی بازار کرده و گاهاً هم موفق می شوند.
به طور خلاصه شاخص های TA را می توان به عنوان ابزاری برای سنجش وضعیت روانی بازار به کار گرفت، به عنوان مثال شاخص قدرت نسبی RSI می تواند نشان دهنده این باشد که یک دارایی به دلیل احساسات مثبت کاذب، بیش از حد خریداری شده‌است و در نتیجه، می توان گفت که بازار در حالت ریسک قرار‌دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله شاخص RSI چیست مراجعه کنید.
مثال دیگری از تحلیل های تکنیکال، MACD می‌باشد که برای مشخص‌کردن مراحل مختلف چرخه‌روانی بازار مورد استفاده‌قرار‌می‌گیرد. بدین صورت که رابط بین خطوط این شاخص نشان دهنده تغییر حرکت بازار می باشد.
روانشناسی بازار ارز دیجیتال بیت کوین
بازار صعودی رمز ارز بیت کوین در سال 2017 یکی از مثال های بارز تأثیر روانشناسی بازار بر قیمت ها می باشد. از ژانویه تا دسامبر سال 2017، قیمت رمز ارز بیت کوین از 900 دلار به بالاترین حد خود، یعنی 20000 دلار رسید.
زمانی که این قیمت در حال افزایش‌بود، احساسات بازار روز به روز مثبت‌تر شد و هزاران سرمایه‌گذار جدید وارد این شبکه شده‌و شروع به همکاری کردند. پس از آن با ظهور احساساتی همچون فومو (FOMO) و یا ترس از عقب ماندن، طمع و زیاده روی، قیمت ها کمی پس از رشد دوباره خود، شروع به نزول کردند.
واژگونی قیمت‌ها در اواخر سال 2017 و در اوایل 2018 آغاز شد و خسارات بسیاری را به سرمایه‌گذارانی که گرفتار FOMO شده‌بودند وارد نمود. اما بسیاری از آن ها نیز به دلیل امید به بازگشت قیمت خریدشان بر روی نگه داری بیت کوین اصرار ورزیدند.
چند ماه بعد از این اتفاقات، احساس امید جای خود را به سرخوردگی داد و باعث شد بسیاری از افراد، رمز ارز خود را در پایین ترین قیمت ها به فروش برسانند و با وجود اینکه تکنولوژی بیت کوین هیچ تغییری نکرده بود و حتی در حال پیشرفت نیز بود، بسیاری از این فناوری ناامید شده‌بودند.
تعصب در روانشناسی بازار
تعصب در روانشناسی بازار نوعی الگوی رفتاری رایج است. ایباعث می شود سرمایه گذاران نسبت به خرید و فروش دارایی ها در یک بازار، غیر منطقی عمل کنند. لازم به ذکر است که این تعصبات باعث می شوند تا هم افراد دیگر و هم کل بازار تحت تأثیر قرار گیرند. برای بهتر متوجه شدن این الگوی رفتاری به مثال های زیر توجه نمایید:
تعصب در تأیید شدن:
در این گونه تعصبات، افراد بیشتر از اینکه بر روی واقعیت ها تمرکز کنند سعی می کنند تا مثبت اندیشی کاذب خود را به تأیید دیگران برسانند. به‌عنوان مثال بسیاری از سرمایه‌گذاران در بازار صعودی بیت کوین با نادیده‌گرفتن اخبار منفی، تنها بر روی افزایش قیمت بیت کوین تمرکز می کردند. در نتیجه، این افراد به دلیل نادیده‌گرفتن نشانه های تغییر بازار، به خود و اطرافیان خسارت های زیادی‌رساندند.
ترس از دست‌دادن:
به طور معمول انسان ها بیشتر از اینکه از به دست آوردن لذت ببرند، از از دست دادن می ترسند. به عبارت دیگر میزان ترس از دست دادن از میزان شادی به دست آوردن در انسان ها بیشتر است. این تعصب باعث می شود تا بسیاری از سرمایه گذاران فرصت های خرید را از دست‌داده و یا در دوره کاپیتالاسیون بازار، دارایی های خود را به‌فروش برسانند.
تعصب بر دارایی:
این تعصب در واقع تمایل افراد به ارزش دادن به دارایی هایی است که در دست دارند. به عنوان مثال سرمایه گذاری که دارای رمز ارزهای بی کفایت است. احتمالاً معتقد است که این دارایی ها دارای ارزش خوبی می باشند، در صورتی که سایرین این فکر را نمی کنند.
بیشتر معامله گران و تجار به اهمیت روانشناسی بازار بر چرخه دارایی ها اعتقاد دارند و اگر چه که چرخه های روانی بازار به خوبی شناخته شده‌است، اما مقابله و رویارویی با آن کار آسانی نیست. از چرخه های روانی معروف می توان به Tulip mania در هلند و در سال 1600 و حباب dotcom در دهه 90 اشاره نمود. بسیاری از معامله گران ماهر در این میان سعی دارند تا نگرش و احساسات خود را از گردش بازار جدا کرده و نه تنها بر احساسات خودشان بلکه بر احساسات غالب بر بازار نیز غلبه کنند.
